Czy sport może uchronić cię przed rakiem?
Nowotwory są jedną z głównych przyczyn śmierci w Polsce i na świecie. W samym 2018 roku, w Polsce spowodowały 113 388 zgonów, a nowych przypadków zdiagnozowano 185 630. Śmierć najczęściej powodowały raki płuca, piersi oraz prostaty. Ryzyko rozwinięcia nowotworu przed 75 rokiem życia oszacowano na 26.2% a śmierci z tego powodu na 14.9%.
Pomimo tych niechlubnych statystyk przynajmniej części tych zgonów można uniknąć. Niektóre szacunki wskazują, że czynniki modyfikowalne mogą odpowiadać nawet za 35% śmierci z tego powodu. Zmiana stylu życia opierająca się na przykład na utrzymywaniu odpowiedniej wagi ciała, zdrowej diecie, aktywności fizycznej i eliminacji spożycia alkoholu może zapobiegać rozwojowi nowotworów, a co za tym idzie śmierci z tego tytułu.
Czy więc stosunkowo łatwa do wprowadzenia czynność, jaką jest uprawianie sportu, może w znaczący sposób przyczynić się do obniżenia naszego ryzyka zachorowania na nowotwory?
A jeżeli tak, to jaki wysiłek fizyczny najlepiej podjąć, żeby tego dokonać?
Aktywność fizyczna w zapobieganiu nowotworom
Udowodniono bezsprzeczną rolę wysiłku fizycznego w zapobieganiu chorobom nowotworowym. Z powodu ogromnej ilości dowodów wspierających tę tezę nie sposób omówić ich wszystkich w ramach jednego artykułu. Z tego powodu skupiono się na podsumowaniu wyników prac zbiorczych z ostatnich lat dotyczących roli aktywności fizycznej w zapobieganiu wszystkim rodzajom nowotworów sumarycznie.
Badanie na populacji światowej z 2010 roku, opierając się o dane WHO (World Health Organization; Światowa Organizacja Zdrowia) wykazało, że brak aktywności fizycznej jest przyczyną 2% wszystkich zachorowań.
Praca przeglądowa (2017 r.) badająca wpływ przestrzegania zaleceń dotyczących ruchu i diety, po przeanalizowaniu ponad 2 tysięcy tekstów naukowych i ostatecznym włączeniu do analizy 12 badań kohortowych oceniła, że przestrzeganie tych zaleceń jest bezpośrednio związane z obniżeniem ryzyka wystąpienia nowotworów u człowieka i śmierci z ich powodu od 10% do nawet 61% w niektórych przypadkach.
Najnowsza praca, opublikowana w 2019 roku, przeprowadzona na 14 599 mężczyzn i kobiet w wieku od 40 do 79 roku życia wykazała 0.89 ryzyka śmierci z powodu nowotworu złośliwego w przypadku uprawiania aktywności fizycznej. Wynik ten należy interpretować jako zmniejszoną śmiertelność (0 11%). Pozostałe prace przeglądowe opublikowane w tym roku wydają się jednoznacznie potwierdzać te doniesienia. Doniesienia te są zgodne również z najnowszymi (opublikowanymi w 2018 roku) wynikami Komitetu doradczego ds. Wytycznych dotyczących aktywności fizycznej. Raport, opierając się na 45 analizach z ostatnich lat, potwierdził rolę ochroną aktywności fizycznej w nowotworach pęcherza moczowego, piersi, jelita grubego, nerek, przełyku oraz żołądka (średnio ryzyko zachorowania zmniejszone było od 10% do 20).
Warto również zwrócić uwagę, że na podstawie najnowszych metaanaliz ochronna rola wysiłku fizycznego w przypadku niektórych nowotworów, np. prostaty wydaje się być bardzo ograniczona.
W jaki sposób aktywność fizyczna chroni nas przed nowotworami?
Istnieje wiele hipotez i teorii biologicznych mechanizmów takiego działania. Najczęściej wskazuje się wpływ wysiłku fizycznego na stężenia hormonów metabolicznych (takich jak na przykład insulina czy leptyna) i płciowych (np. testosteron czy estrogen) oraz szerokie interferencje z układem immunologicznym prowadzące, na przykład do zmniejszania stanów zapalnych.
Jaki jest wymagany wysiłek fizyczny?
Dostępna literatura nie stwierdza jednoznacznie jaka ilość i rodzaj wysiłku fizycznego jest optymalna w prewencji nowotworom. Najczęściej pojawiające się zalecenia zgodne są z zaleceniami Komitetu doradczego ds. Wytycznych dotyczących aktywności fizycznej. Wskazują one na 300 minut umiarkowanego lub 150 minut energicznego wysiłku fizycznego tygodniowo. Wysiłek umiarkowany to na przykład spacer w tempie 6,4 km/h albo jazda na rowerze z prędkością około 20 km/h. Energiczny wysiłek obejmuje wspinaczki górskie, szybsze bieganie i jazdę na rowerze, gry zespołowe (piłka nożna, piłka koszykowa) oraz na przykład dźwiganie ciężarów. Należy jednak pamiętać, że obowiązują tu również dwie zasady – ‘im więcej, tym lepiej’ oraz ‘lepiej trochę niż wcale’.
Inne aspekty aktywności fizycznej w ochronie zdrowia.
Wskazuje się, że aktywność fizyczna może przynieść korzyści również osobom, które już zachorowały na nowotwór. Zalecenia co do ilości ruchu są bliźniacze do zaleceń kierowanych do osób zdrowych.
Nie należy zapominać, że aktywność fizyczna nie jest jedyną czynnością, jaką można podjąć w prewencji chorób nowotworowych. Równie ważna jest odpowiednia dieta, niepalenie tytoniu, niespożywanie alkoholu oraz redukcja nadwagi.
Niestety, część czynników ryzyka rozwoju chorób nowotworowych jest niemodyfikowalna, należą do nich np. wiek, płeć, historia chorobowa rodziny, genetyka czy rasa.
Wysiłek fizyczny może wspomóc nasze zdrowie nie tylko przez zmniejszenie ryzyka zachorowania na nowotwory. Regularne uprawianie sportu obniża ryzyko śmierci z powodu chorób sercowo-naczyniowych (pierwszej przyczyny śmierci w Polsce) a nawet poprawia jakość snu czy funkcjonowanie poznawcze.
Podsumowanie
Rola aktywności fizycznej w zapobieganiu zachorowaniu na nowotwory i obniżaniu ryzyka śmierci z ich powodu jest bezsprzeczna.
Optymalny ruch obejmuje minimum 300 minut umiarkowanego lub 150 minut energicznego wysiłku fizycznego tygodniowo, ale obowiązuje zasada ‘im więcej, tym lepiej’. Istnieją również niemodyfikowalne czynniki ryzyka rozwoju nowotworów. Oprócz działania antynowotworowego sport wykazuje szereg innych działań wpływających pozytywnie na nasze zdrowie.